Współpraca na zasadach partnerskich pomiędzy dwoma osobami, które nie mają własnej działalności gospodarczej, przeważnie regulowana jest w formie ustnej. Wynika to z faktu, że do takiej kooperacji dochodzi najczęściej wtedy, gdy konieczne jest błyskawiczne wykonanie danej pracy. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że obecnie coraz więcej osób decyduje się jednak utrwalić najistotniejsze postanowienia umowy na papierze. W takiej sytuacji mówimy o pełnoprawnej umowie o dzieło.
Jest to kontrakt, który gwarantuje, że wykonawca dzieła otrzyma na czas niezbędne środki pieniężne, natomiast zlecający dostanie zamówione dzieło. Bardzo ważne jest przy tym, że forma pisemna nie jest wymagana prawem – w zupełności wystarczające jest zachowanie formy dokumentowej lub mniej rygorystycznej dla stron. Ponadto prawo wychodzi naprzeciw praktyce, co oznacza, że możliwe jest skuteczne zawarcie umowy w drodze korespondencji mailowej lub SMS.
Klasyczna umowa o dzieło powinna jednak spełniać szereg wymogów formalnych, od których zależy możliwość powoływania się na fakt jej zawarcia przed organami administracji publicznej oraz przed sądami i prokuratorami. I tak niezbędne jest dokładne określenie stron oraz przedmiotu, który ma zostać wykonany. Ponadto umowa o dzieło między osobami fizycznymi powinna wskazywać dokładnie, jakich czynności musi dopełnić wykonawca, aby nie naruszyć postanowień kontraktu. Bardzo często spotykaną klauzulą jest zakaz konkurencji.
Oznacza on, że wykonawca dzieła musi powstrzymać się od wszelkiej działalności, która mogłaby naruszyć interesy zleceniodawcy. Należy jednak z całą stanowczością wskazać, że takie postanowienie musi mieć charakter odpłatny. Wynika to z faktu, iż wykonawca danego dzieła musi ograniczyć swoje kontakty biznesowe z innymi kontrahentami. W przeciwnym wypadku zawarte w umowie postanowienie jest bezskuteczne, a czasami nawet nieważne.
Na pierwszy plan wysuwają się również wzajemne rozliczenia stron
W umowie wykonawca powinien wskazać numer swojego rachunku bankowego, na który zostanie wpłacona zaliczka oraz wynagrodzenie za wykonanie dzieła. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że takie postanowienie znacząco chroni jego interesy i całkowicie wyklucza ryzyko ewentualnych pomyłek. Warto zaznaczyć, że wynagrodzenie za wykonanie dzieła nie zawsze musi być wyrażone w pieniądzu. Istnieje możliwość zapłaty za wytworzone dobra za pomocą przedmiotów oznaczonych co do gatunku.
Z uwagi na to, że umowa o dzieło zawsze ma charakter odpłatny, postanowienia wykluczające kwestię wynagrodzenia są bezwzględnie nieważne. Podobne zastrzeżenia są bezskuteczne także w przypadku kontraktów pomiędzy najemcami oraz sprzedawcami. Tym samym wszelkie umowy oparte na wyzysku jednej ze stron nie znajdują racji bytu w polskim porządku prawnym.
Integralną częścią każdej umowy o dzieło pomiędzy osobami fizycznymi jest rachunek. Jest to dokument, z którego wynika domniemanie wykonanie dzieła. W ramach rachunku niezbędne jest także wskazanie zaliczek, które zlecający dzieło odprowadza do właściwego miejscowo Urzędu Skarbowego za wykonawcę. W pewnej mierze należy również pamiętać o tym, że w przypadku, gdy jedna ze stron jest płatnikiem podatku VAT, niezbędne jest także dokładne wskazanie podstawy wymiaru tego podatku.
Ma to ogromne znaczenie, ponieważ w innej sytuacji fiskus może bardzo łatwo taką umowę uznać za bezskuteczną oraz naliczyć podatek w zakresie swojego działania. Dlatego każda osoba, która decyduje się na podpisanie umowy o dzieło, powinna liczyć się z konsekwencjami natury podatkowej. Na szczęście jednak podmioty, które decydują się na taką formę współpracy, podchodzą z należytą dbałością do tej kwestii.
Istnieje również możliwość ominięcia opodatkowania podatkiem od dochodów uzyskiwanych przez osoby fizyczne. Otóż w sytuacji, gdy wartość wykonywanego dzieła jest mało znacząca – obecnie do kwoty 200 zł – możliwe jest odstąpienie od opodatkowania na zasadach ogólnych. W takiej sytuacji dochodzi do zastosowania ryczałtu, gdzie odprowadzana jest do Urzędu Skarbowego stała stawka. Bardzo ważne jest przy tym, że nie jest konieczne zgłaszanie wykonawcy dzieła do ubezpieczeń społecznych.
Ma to doniosłe znaczenie praktyczne, ponieważ osoby zlecające dokonanie określonych czynności mogą liczyć na znaczne oszczędności dla swojego budżetu. W sytuacji, gdy takie działania optymalizacyjne nie są wystarczające, możliwe jest zawarcie kilku umów o dzieło do kwoty 200 zł każda. Jest to jedyny legalny sposób, aby wykonanie danej pracy nie zostało podwójnie opodatkowane.
